Thực hiện Kết luận số 149-KL/TW, ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về công tác dân số trong tình hình mới; Kế hoạch số 02-KH/TU, ngày 17/10/2025 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về thực hiện Kết luận số 149-KL/TW, ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về công tác dân số trong tình hình mới. Thời gian qua, công tác dân số và phát triển trên địa bàn tỉnh đã được các cấp ủy, chính quyền quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai đồng bộ, toàn diện, từng bước chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển, gắn chặt quy mô, cơ cấu, phân bố dân số với nâng cao chất lượng dân số, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của tỉnh trong giai đoạn mới, bước đầu đạt được những kết quả quan trọng sau:
Về duy trì mức sinh thay thế, tỉnh Lâm Đồng đã cụ thể hóa bằng các đề án, chương trình, kế hoạch, giải pháp phù hợp với đặc thù từng vùng, từng nhóm đối tượng; chú trọng bảo đảm cung cấp đầy đủ, kịp thời các phương tiện tránh thai miễn phí và tiếp thị xã hội; tăng cường truyền thông, tư vấn về sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình.
Giai đoạn 2019-2024, mức sinh trên địa bàn tỉnh có sự điều chỉnh theo hướng tích cực. Khu vực Bình Thuận (trước sáp nhập) từ mức sinh thấp 1,91 con/phụ nữ năm 2019 tăng lên 1,97 con năm 2024; khu vực Lâm Đồng từ 2,2 con giảm còn 1,94 con; khu vực Đắk Nông từ mức sinh cao 2,68 con giảm còn 2,56 con. Tính chung toàn tỉnh sau sáp nhập, mức sinh đạt 2,12 con/phụ nữ, cơ bản duy trì mức sinh thay thế, góp phần ổn định quy mô dân số và tạo nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, theo yêu cầu tại Kế hoạch số 02-KH/TU, tỉnh đã kịp thời xác định những vấn đề đặt ra, đó là mức sinh giữa các vùng còn chênh lệch; khu vực đô thị có xu hướng mức sinh thấp, trong khi vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa vẫn còn mức sinh cao, đòi hỏi các giải pháp điều chỉnh mức sinh linh hoạt, có trọng tâm, trọng điểm trong thời gian tới.
Về nâng cao chất lượng dân số, tỉnh Lâm Đồng đã triển khai đồng bộ 04 Đề án: Giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; Sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh; Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân; Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.
Công tác phối hợp liên ngành được tăng cường với sự tham gia của Sở Dân tộc và Tôn giáo, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ và các cơ quan, đơn vị liên quan trong tổ chức tập huấn, truyền thông về sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên; sức khỏe tiền hôn nhân; phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cho cán bộ cơ sở, già làng, trưởng bản, trưởng thôn, tổ dân phố. Đồng thời, ngành y tế tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng, y sĩ, viên chức phụ trách chương trình tại các trung tâm y tế khu vực.
Qua triển khai các giải pháp đồng bộ, chất lượng dân số từng bước được nâng lên. Ước thực hiện năm 2025, tỷ lệ phụ nữ mang thai được khám sàng lọc trước sinh đạt 50%; tỷ lệ sàng lọc sơ sinh đạt 60%; tỷ lệ nam, nữ thanh niên được tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 80%; tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe ít nhất một lần/năm đạt khoảng 60%.
Tỷ số giới tính khi sinh trên địa bàn tỉnh có xu hướng giảm dần, từ 110,6 bé trai/100 bé gái năm 2021 xuống còn 109,2 bé trai/100 bé gái năm 2025, cơ bản đạt mục tiêu Kế hoạch số 02-KH/TU đề ra đến năm 2030, góp phần giảm thiểu nguy cơ mất cân bằng giới tính khi sinh trong dài hạn.
Về chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, thực hiện nội dung trọng tâm của Kết luận số 149-KL/TW về thích ứng với già hóa dân số, tỉnh Lâm Đồng đã cụ thể hóa bằng việc triển khai đồng bộ các kế hoạch chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đến năm 2030. Công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi được xác định là nhiệm vụ thường xuyên của hệ thống chính trị và ngành y tế.
Đến nay, 100% trạm y tế xã, phường, thị trấn triển khai hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng và gia đình. Công tác truyền thông được đẩy mạnh với nhiều hình thức phong phú, đa dạng; các mô hình Câu lạc bộ Liên thế hệ giúp nhau được duy trì và nhân rộng, gắn với chăm sóc sức khỏe thể chất, tinh thần và quản lý các bệnh mạn tính thường gặp ở người cao tuổi.
Toàn tỉnh (trước sáp nhập) hiện có 230 câu lạc bộ với trên 10.000 thành viên tham gia. Công tác nâng cao năng lực đội ngũ được chú trọng thông qua việc tổ chức tập huấn cho 657 trưởng ban đại diện Hội Người cao tuổi cấp xã và đào tạo, bồi dưỡng 272 y, bác sĩ, điều dưỡng tại các trung tâm y tế khu vực về kiến thức, kỹ năng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.
Nhờ đó, nhiều chỉ tiêu chuyên môn đạt kết quả tích cực. Tại khu vực Lâm Đồng (trước sáp nhập), tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ tăng từ 34,60% năm 2021 lên 70,01% năm 2024; tỷ lệ được lập hồ sơ theo dõi, quản lý sức khỏe tăng từ 35,78% lên 78,68%. Tại khu vực Đắk Nông (trước sáp nhập), tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ duy trì ở mức cao, có năm đạt trên 83%.
Có thể khẳng định, việc cụ thể hóa và triển khai thực hiện hiệu quả Kế hoạch số 02-KH/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã tạo chuyển biến rõ nét trong công tác dân số và phát triển trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. Quy mô dân số cơ bản ổn định; cơ cấu dân số từng bước được điều chỉnh hợp lý; chất lượng dân số được nâng lên; công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi ngày càng đi vào chiều sâu, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và phát triển bền vững.
Hình ảnh trao giải cuộc thi tuyên truyền viên tại Hà Nội năm 2025
Thời gian tới, tỉnh Lâm Đồng tiếp tục bám sát các mục tiêu, nhiệm vụ của Nghị quyết số 21-NQ/TW, Kết luận số 149-KL/TW và Kế hoạch số 02-KH/TU; đẩy mạnh truyền thông, vận động thay đổi hành vi; nâng cao chất lượng dịch vụ dân số và y tế; thu hẹp chênh lệch mức sinh giữa các vùng; kiểm soát hiệu quả mất cân bằng giới tính khi sinh; chủ động thích ứng với già hóa dân số, đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh trong giai đoạn mới.
Ánh Ly