Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, dữ liệu cá nhân ngày càng trở thành yếu tố quan trọng gắn liền với quyền và lợi ích hợp pháp của mỗi người dân. Việc thu thập, lưu trữ, xử lý và chia sẻ dữ liệu cá nhân diễn ra thường xuyên trong các hoạt động hành chính, thương mại điện tử, tài chính - ngân hàng, y tế, giáo dục và trên các nền tảng số. Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy nguy cơ lộ lọt, mua bán trái phép và lạm dụng dữ liệu cá nhân vẫn còn diễn biến phức tạp, gây bức xúc trong xã hội.
Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân năm 2025 có hiệu lực thi hành từ ngày 01-01-2026.
Trước yêu cầu cấp thiết đó, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân năm 2025 (Luật số 91/2025/QH15) được thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV ngày 26/6/ 2025, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026. Đây là đạo luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân, đồng thời xây dựng môi trường số an toàn, lành mạnh và bền vững.
Trước khi Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân được ban hành, các quy định liên quan đến dữ liệu cá nhân chủ yếu nằm rải rác trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau, đặc biệt là Nghị định số 13/2023/NĐ-CP của Chính phủ. Mặc dù đã góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, nhưng việc thiếu một đạo luật chuyên ngành vẫn tạo ra những hạn chế nhất định trong quá trình thực thi.
Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 ra đời đã khắc phục những khoảng trống đó, lần đầu tiên xây dựng một khung pháp lý thống nhất, toàn diện và có giá trị pháp lý cao trong lĩnh vực bảo vệ dữ liệu cá nhân. Luật không chỉ phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam mà còn tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển kinh tế số.
Luật quy định rõ khái niệm và phân loại dữ liệu cá nhân, bao gồm dữ liệu cá nhân cơ bản và dữ liệu cá nhân nhạy cảm. Trong đó, dữ liệu cá nhân nhạy cảm là những thông tin nếu bị xâm phạm có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích của cá nhân, như dữ liệu về tài chính, sức khỏe, sinh trắc học, vị trí địa lý chính xác, đời sống riêng tư…
Việc phân loại này giúp các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp nhận thức rõ mức độ quan trọng của từng loại dữ liệu, từ đó áp dụng các biện pháp bảo vệ phù hợp, hạn chế tối đa nguy cơ lạm dụng và xâm phạm quyền riêng tư.
Một trong những điểm nổi bật của Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 là đặt người dân vào vị trí trung tâm. Luật quy định rõ các quyền cơ bản của chủ thể dữ liệu, bao gồm: Quyền được biết về việc dữ liệu cá nhân của mình được thu thập, sử dụng cho mục đích gì; Quyền đồng ý hoặc không đồng ý cho xử lý dữ liệu cá nhân; Quyền truy cập, chỉnh sửa, xóa dữ liệu cá nhân khi cần thiết; Quyền rút lại sự đồng ý và yêu cầu hạn chế xử lý dữ liệu.
Những quy định này giúp người dân chủ động hơn trong việc kiểm soát thông tin cá nhân, nâng cao ý thức tự bảo vệ mình trong môi trường số.
Song song với việc bảo đảm quyền của cá nhân, Luật cũng đặt ra trách nhiệm rõ ràng đối với các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp khi thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân. Theo đó, việc xử lý dữ liệu phải có cơ sở pháp lý hợp lệ, bảo đảm minh bạch, đúng mục đích và phù hợp với phạm vi đã được người dân đồng ý.
Các đơn vị xử lý dữ liệu có trách nhiệm xây dựng biện pháp bảo mật, phòng ngừa rủi ro; đồng thời, kịp thời thông báo và khắc phục khi xảy ra sự cố liên quan đến dữ liệu cá nhân. Đối với một số hoạt động có nguy cơ cao, luật yêu cầu thực hiện đánh giá tác động để bảo đảm an toàn dữ liệu.
Đáng chú ý, Luật cũng quy định các điều kiện chặt chẽ đối với việc chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài, nhằm bảo đảm dữ liệu của công dân Việt Nam vẫn được bảo vệ theo tiêu chuẩn pháp luật Việt Nam, ngay cả khi được xử lý ngoài lãnh thổ.
Để bảo đảm hiệu quả thực thi, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 quy định các chế tài xử lý nghiêm khắc đối với hành vi vi phạm, đặc biệt là hành vi mua bán trái phép dữ liệu cá nhân, tiết lộ dữ liệu không được phép hoặc vi phạm quy định về chuyển dữ liệu ra nước ngoài.
Các hình thức xử phạt không chỉ dừng lại ở xử phạt hành chính mà còn có thể áp dụng trách nhiệm dân sự, bồi thường thiệt hại, góp phần nâng cao tính răn đe và ý thức tuân thủ pháp luật trong toàn xã hội.
Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 sẽ mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng. Trước hết, góp phần bảo vệ tốt hơn quyền riêng tư và quyền con người, tạo sự yên tâm cho người dân khi tham gia các hoạt động trên môi trường số.
Bên cạnh đó, tạo môi trường pháp lý minh bạch, công bằng cho doanh nghiệp, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và đổi mới sáng tạo. Khi niềm tin của người dân vào việc bảo vệ dữ liệu được củng cố, nền kinh tế số sẽ có điều kiện phát triển bền vững hơn.
Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước hay doanh nghiệp mà cần sự chung tay của toàn xã hội. Mỗi người dân cần nâng cao nhận thức, chủ động tìm hiểu và thực hiện đúng các quyền, nghĩa vụ của mình trong bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Việc tuyên truyền, phổ biến rộng rãi nội dung của Luật sẽ góp phần quan trọng đưa Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân đi vào cuộc sống, xây dựng một môi trường số an toàn, văn minh và đáng tin cậy cho hiện tại và tương lai.
Hồng Vĩnh