Trong dòng chảy phát triển của đất nước, tinh thần thi đua, nỗ lực phấn đấu là động lực to lớn để toàn xã hội tiến lên. Tuy nhiên, song hành với đó, một căn bệnh âm ỉ và dai dẳng vẫn tồn tại - “bệnh thành tích”. “Bệnh thành tích” được Đảng ta coi là một trong 9 biểu hiện của sự suy thoái về đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. “Bệnh thành tích” biểu hiện ở việc háo danh, phô trương, che dấu khuyết điểm, thổi phồng thành tích, “đánh bóng” tên tuổi; thích được đề cao, ca ngợi; “chạy thành tích”, “chạy khen thưởng”, “chạy danh hiệu”...
Bệnh thành tích đang tồn tại nhiều trong ngành giáo dục
“Bệnh thành tích” - căn bệnh hình thức của thời đại
“Bệnh thành tích” là khái niệm không còn xa lạ trong đời sống xã hội Việt Nam. Đó là hiện tượng chạy theo kết quả bề ngoài, thích con số đẹp, thích được khen thưởng, mà xem nhẹ chất lượng thực chất. Người mắc “bệnh thành tích” không quan tâm đến hiệu quả thật sự, mà chỉ chú trọng đến báo cáo, danh hiệu, bằng khen, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch…
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi “bệnh thành tích” là “bệnh hiếu danh”, “bệnh hữu danh, vô thực”, “bệnh ham danh vị”, “bệnh hình thức”... Bởi vậy, Người sớm chỉ ra 14 tiêu chuẩn cần có của một người cách mạng, trong đó có tiêu chuẩn “Không hiếu danh. Không kiêu ngạo”. Hệ lụy của “bệnh thành tích” là vô cùng nguy hại, bởi đó là nguồn gốc sâu xa dẫn tới sự suy thoái, biến chất, làm giảm năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng.
Trong xã hội hiện nay, “bệnh thành tích” không chỉ tồn tại ở cấp quản lý nhà nước, mà lan rộng ra nhiều lĩnh vực, thậm chí trong đời sống cộng đồng. Ở đâu có thi đua, có đánh giá, ở đó vẫn còn bóng dáng của những thành tích ảo, những con số được “làm đẹp” để “báo cáo cho đẹp lòng cấp trên”.
Có thể nhận thấy biểu hiện của “bệnh thành tích” trong đời sống xã hội ở một số lĩnh vực:
Trong giáo dục, đây có lẽ là nơi “bệnh thành tích” biểu hiện rõ nhất. Nhiều năm qua, dư luận không ít lần bức xúc với tình trạng chạy theo tỷ lệ đỗ tốt nghiệp, nâng điểm, “ép” học sinh lên lớp - “ngồi nhầm lớp”, khiến chất lượng thực học, thực dạy bị xem nhẹ. Có nơi báo cáo “100% học sinh hoàn thành chương trình”, nhưng khi thi cử hay khảo sát năng lực, kết quả lại rất thấp. Những “thành tích ảo” như vậy không chỉ gây lãng phí công sức, mà còn làm mất đi ý nghĩa thật của việc học, của thi đua trong ngành giáo dục.
Trong quản lý hành chính, “bệnh thành tích” thể hiện qua phong trào hình thức, báo cáo tô hồng, hoặc chạy theo chỉ tiêu. Ở một số địa phương, cơ quan khi tổng kết năm đều “hoàn thành vượt mức kế hoạch”, “đạt 100% chỉ tiêu”, nhưng nếu đi sâu vào thực tế sẽ thấy không ít số liệu bị “phù phép”. Có những dự án được khánh thành vội vàng để kịp “chào mừng ngày lễ”, những công trình gắn biển đạt chuẩn nhưng chưa thực sự phục vụ tốt cho người dân.
Trong lĩnh vực y tế, môi trường, xây dựng hay kinh tế, “bệnh thành tích” cũng gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Vì chạy theo tiến độ, nhiều công trình kém chất lượng, gây lãng phí ngân sách; vì muốn đạt chỉ tiêu “giảm nghèo”, một số nơi khai báo sai sự thật, dẫn đến việc hỗ trợ không đến đúng đối tượng. Căn bệnh này đã và đang làm méo mó hệ thống quản lý, tạo ra sự chênh lệch giữa “báo cáo trên giấy” và “thực tế dưới cơ sở”…
Hệ lụy của “bệnh thành tích”
“Bệnh thành tích” không chỉ gây ra thiệt hại vật chất, mà còn để lại hệ lụy tinh thần và xã hội sâu sắc.
Trước hết, nó làm sai lệch thông tin, dẫn đến quyết sách sai lầm. Khi lãnh đạo cấp trên chỉ nhận được báo cáo “toàn thắng”, “hoàn thành tốt nhiệm vụ”, họ sẽ không thấy được những vấn đề thật sự cần khắc phục; từ đó, chính sách ban hành dễ xa rời thực tế, thậm chí phản tác dụng.
Thứ hai, “bệnh thành tích” làm giảm chất lượng công việc và hiệu quả quản lý. Những chỉ tiêu “ảo” khiến nguồn lực bị phân bổ sai, các dự án bị triển khai hình thức, gây lãng phí tiền bạc, thời gian và nhân lực. Ví dụ như: trong giáo dục, nó làm mất động lực học tập thực chất; trong hành chính, nó triệt tiêu tinh thần sáng tạo và dám chịu trách nhiệm của cán bộ, công chức...
Thứ ba, bệnh thành tích làm xói mòn niềm tin của Nhân dân. Khi người dân thấy “nói một đằng, làm một nẻo”, thấy “báo cáo toàn thắng nhưng đời sống vẫn khó khăn”, họ sẽ mất niềm tin vào bộ máy lãnh đạo, vào các phong trào thi đua của Đảng và Nhà nước. Nếu một xã hội mà niềm tin bị xói mòn thì dù có những con số ấn tượng đến đâu, cũng không thể phát triển bền vững.
Thứ tư, căn bệnh này làm thui chột tinh thần trung thực, dũng cảm và tự phê bình, những phẩm chất từng được Chủ tịch Hồ Chí Minh coi là cốt lõi của đạo đức cách mạng. Khi sự thật bị che giấu, khi ai cũng “sợ bị chê”, “sợ mất thi đua”, thì tổ chức sẽ mất sức chiến đấu, con người sẽ dần thờ ơ, ích kỷ và hình thức.
Hình minh họa
Cần những giải pháp thiết thực
Như đã đề cập, thực tế hiện nay, “bệnh thành tích” biểu hiện trên nhiều mặt, ở nhiều nơi, từ trong Đảng đến đời sống xã hội đến mỗi gia đình và từng cá nhân. Do đó, cần có những giải pháp thiết thực, nhất là việc nghiên cứu, vận dụng những chỉ dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh để nhận diện sâu sắc, đầy đủ hơn các biểu hiện suy thoái, “bệnh thành tích”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; đẩy mạnh tự phê bình và phê bình; kết hợp hài hòa giữa “xây” và “chống” là nhân tố quan trọng để xây dựng Đảng vững mạnh.
Trước hết, cần đổi mới cơ chế đánh giá và thi đua, lấy hiệu quả thực tế, chất lượng phục vụ và sự hài lòng của Nhân dân làm thước đo. Không nên chỉ căn cứ vào con số, báo cáo, mà phải dựa vào kết quả cụ thể, kiểm chứng được. Những phong trào thi đua cần hướng vào thực chất, hiệu quả, sáng tạo, chứ không dừng lại ở khẩu hiệu.
Thứ hai, phải tăng cường giám sát và minh bạch thông tin. Báo chí, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và người dân cần được tạo điều kiện phản biện, kiểm tra và góp ý. Khi ánh sáng của sự thật được soi rọi, những thành tích ảo sẽ không còn chỗ ẩn náu.
Thứ ba, cần xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh, trung thực và dám chịu trách nhiệm. Mỗi cán bộ phải hiểu rằng “thành tích thật có thể khiêm tốn, nhưng bền vững; thành tích ảo có thể hào nhoáng, nhưng nguy hiểm”. Một người lãnh đạo giỏi không phải là người có nhiều báo cáo đẹp, mà là người dám nhìn nhận sự thật và hành động vì lợi ích chung.
Thứ tư, cần giáo dục và bồi dưỡng tinh thần trung thực, trách nhiệm trong xã hội, đặc biệt là trong thế hệ trẻ. Trẻ em hôm nay nếu được dạy sống thật, học thật, thi thật, thì mai này sẽ trở thành những công dân trung thực, góp phần đẩy lùi “bệnh thành tích” ở mọi cấp độ…
Có thể nói, “bệnh thành tích” là một “căn bệnh xã hội” nguy hiểm vì nó ẩn mình dưới lớp vỏ của sự hào nhoáng. Nó khiến con người dễ tự mãn, tổ chức dễ chủ quan và xã hội mất đi động lực phát triển. Chống “bệnh thành tích” không chỉ là chống lại thói dối trá, mà còn là khẳng định giá trị của sự trung thực và hiệu quả - hai yếu tố cốt lõi của sự phát triển bền vững.
Đã đến lúc mỗi cơ quan, mỗi người cần tự soi mình, dũng cảm “nói thật, làm thật, đánh giá thật”. Bởi chỉ khi dám nhìn thẳng vào khuyết điểm, chúng ta mới có thể tiến bộ; chỉ khi dám bỏ đi những thành tích ảo, đất nước mới có thể tiến nhanh, tiến vững, tiến xa hơn trên con đường phát triển và vững bước tiến vào kỷ nguyên mới.
Hồng Vĩnh