Dư luận xã hội – nguồn “dữ liệu mềm” phản ánh niềm tin và đồng thuận xã hội
Ảnh minh họa
Trong tiến trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn khẳng định “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” là nền tảng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, là cội nguồn sức mạnh đưa cách mạng đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Muốn “ý Đảng hợp lòng dân”, Đảng phải luôn hiểu dân, nói đúng tiếng nói của dân và hành động vì lợi ích của dân. Để làm được điều đó, việc nắm bắt, phân tích và định hướng dư luận xã hội (DLXH) có ý nghĩa chiến lược – vừa là kênh thông tin đặc biệt phản ánh tâm tư, nguyện vọng, thái độ, niềm tin của Nhân dân, vừa là cơ sở khoa học để Đảng hoạch định chủ trương, chính sách sát hợp với thực tiễn.
Trong bối cảnh hiện nay, khi kinh tế số, truyền thông xã hội, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) đang làm thay đổi căn bản cách con người tiếp nhận, lan tỏa và phản ứng với thông tin, thì DLXH vừa là nguồn sức mạnh mềm to lớn, vừa là mặt trận tư tưởng phức tạp. Nắm chắc, phân tích, dự báo và định hướng DLXH là yêu cầu cấp bách, góp phần giữ vững ổn định chính trị – xã hội, củng cố niềm tin Nhân dân và bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng.
Chính vì vậy, việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác DLXH theo tinh thần Chỉ thị số 47-CT/TW ngày 25/12/2023 của Ban Bí thư có ý nghĩa lý luận – thực tiễn sâu sắc, là yêu cầu cấp thiết trong tình hình mới, khi “dòng chảy thông tin” ngày càng đa chiều, nhanh và khó kiểm soát.
Quán triệt sâu rộng Chỉ thị số 47-CT/TW – yêu cầu cấp thiết trong tình hình mới
Chỉ thị số 47-CT/TW của Ban Bí thư đã xác định rõ công tác DLXH là một bộ phận trọng yếu của công tác tư tưởng, là kênh thông tin đặc biệt giúp Đảng kịp thời nắm bắt diễn biến tư tưởng, tâm trạng xã hội, dự báo xu hướng, định hướng nhận thức và hành động của cán bộ, đảng viên, Nhân dân.
Việc quán triệt và triển khai nghiêm túc Chỉ thị cần tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của toàn hệ thống chính trị – từ cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc đến các đoàn thể, cơ quan báo chí, truyền thông.
Trọng tâm là nắm bắt kịp thời, chính xác tâm tư, nguyện vọng, phản ứng xã hội trước các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. Chủ động dự báo và xử lý sớm các vấn đề tư tưởng, tránh để “điểm nóng” dư luận tác động tiêu cực tới ổn định xã hội. Định hướng DLXH theo hướng tích cực, củng cố niềm tin, tạo sự thống nhất trong Đảng và đồng thuận trong Nhân dân. Quán triệt sâu sắc tinh thần Chỉ thị 47-CT/TW chính là cụ thể hóa quan điểm xuyên suốt của Đảng: “Lấy dân làm gốc”, coi nhân dân vừa là chủ thể sáng tạo lịch sử, vừa là nguồn cảm hứng, nguồn lực và mục tiêu của sự phát triển.
Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng; phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị trong công tác dư luận xã hội
Các cấp ủy, tổ chức đảng cần nhận thức rằng công tác DLXH là khâu then chốt trong công tác tư tưởng và quản lý xã hội, gắn với mọi giai đoạn của quá trình hoạch định, ban hành và tổ chức thực hiện chính sách. Mỗi chủ trương, nghị quyết, chương trình, dự án lớn tác động đến đời sống Nhân dân đều cần được khảo sát, lấy ý kiến và đánh giá DLXH trước – trong – sau khi triển khai. Từ thực tiễn đó, các cấp, ngành cần chủ động tăng cường tuyên truyền, giải thích, vận động, giúp Nhân dân hiểu đúng, tin tưởng và đồng hành cùng Đảng, biến nhận thức xã hội thành hành động tự giác, thống nhất ý chí và hành động, tạo sức mạnh tổng hợp thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị.
Công tác DLXH không phải là nhiệm vụ riêng của Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh uy, mà là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị. Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và tổ chức xã hội cần tăng cường đối thoại, tiếp xúc, lắng nghe dân, nắm bắt “mạch đập” đời sống xã hội; phản ánh trung thực, kịp thời ý kiến, kiến nghị, bức xúc của Nhân dân tới Đảng và Nhà nước.
Thông tin từ DLXH phải trở thành nguồn dữ liệu xã hội học tin cậy, giúp các cơ quan lãnh đạo, quản lý điều chỉnh, hoàn thiện chủ trương, chính sách; bảo đảm sự hài hòa giữa lợi ích của Nhà nước, tập thể và cá nhân, giữa mục tiêu phát triển và ổn định xã hội. Đồng thời, phải coi việc xử lý, giải thích, cung cấp thông tin công khai, minh bạch trước những vấn đề dư luận quan tâm là một biểu hiện của văn hóa lãnh đạo Đảng trong thời kỳ mới, thể hiện bản lĩnh, trí tuệ và trách nhiệm chính trị của người cầm quyền.
Đổi mới nội dung, phương thức nắm bắt và định hướng dư luận xã hội; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chủ động nắm bắt dư luận trên không gian mạng
Trong bối cảnh thông tin toàn cầu hóa và truyền thông mạng chi phối sâu sắc đến nhận thức xã hội, công tác DLXH phải được hiện đại hóa, chuyên nghiệp hóa và số hóa. Cần mở rộng điều tra xã hội học, tăng cường khảo sát theo nhóm đối tượng, khu vực, lĩnh vực; ứng dụng phân tích dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI) để nhận diện xu hướng DLXH, dự báo “điểm nóng” thông tin, từ đó định hướng, phản ứng chính sách phù hợp.
Bên cạnh đó, phát huy vai trò đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, cộng tác viên DLXH, người có uy tín, trí thức, văn nghệ sĩ, doanh nhân, KOLs (1) tích cực trong cộng đồng và không gian mạng; chủ động lan tỏa thông tin chính thống, gương người tốt, việc tốt, xây dựng “dòng chảy tích cực” trong xã hội, góp phần hình thành văn hóa đối thoại, văn hóa chia sẻ, văn hóa niềm tin.
Không gian mạng là mặt trận mới của công tác tư tưởng và DLXH. Các cơ quan chức năng cần chủ động ứng dụng công cụ công nghệ hiện đại để theo dõi, phân tích, nhận diện xu hướng dư luận, phát hiện sớm những vấn đề nhạy cảm, tiêu cực để định hướng, phản hồi kịp thời.
Song song đó, cần đấu tranh phản bác thông tin sai trái, thù địch, xuyên tạc, kích động, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội. Công tác định hướng dư luận trên không gian mạng cần linh hoạt, mềm dẻo nhưng kiên định, kết hợp tuyên truyền – thuyết phục – đối thoại, dựa trên nguyên tắc “chân thực, kịp thời, nhân văn, hiệu quả”, để tạo sự lan tỏa bền vững của giá trị tích cực và củng cố niềm tin xã hội.
Xây dựng đội ngũ làm công tác dư luận xã hội vững vàng, chuyên nghiệp, tận tâm; chủ động, khoa học và nhân văn trong định hướng dư luận xã hội
Đội ngũ cán bộ, cộng tác viên DLXH là “tai mắt nhạy bén của Đảng” trong nắm bắt đời sống tư tưởng xã hội. Vì vậy, cần thường xuyên bồi dưỡng về lý luận chính trị, đạo đức nghề nghiệp, nghiệp vụ điều tra, kỹ năng phân tích, phản ứng nhanh với dư luận.
Có cơ chế, chính sách khuyến khích, động viên phù hợp, đặc biệt với cán bộ làm công tác DLXH ở cơ sở, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số – nơi “độ nhạy chính trị” của dư luận có ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định địa phương. Cùng với đó, hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành giữa cơ quan tuyên giáo, dân vận, công an, truyền thông, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể; tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện công tác DLXH, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, hiệu quả.
Công tác DLXH là nghệ thuật nắm bắt lòng dân, định hướng niềm tin và tạo dựng đồng thuận xã hội. Khi Đảng nắm chắc DLXH, đồng thời định hướng đúng hướng, đó chính là lúc “ý Đảng hợp lòng dân”, hình thành sức mạnh tinh thần to lớn đưa đất nước phát triển bền vững.
Triển khai hiệu quả Chỉ thị số 47-CT/TW của Ban Bí thư không chỉ góp phần nâng cao chất lượng công tác tư tưởng, mà còn củng cố niềm tin của nhân dân, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng – một yêu cầu chiến lược, lâu dài trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
* Hoàng Khôi
(1). Cụm từ KOL là viết tắt của “Key Opinion Leader”, dịch ra tiếng Việt có nghĩa là “Người dẫn dắt dư luận chủ chốt”