Xây dựng kỹ năng nhận diện thông tin, luận điệu sai trái thù địch trên không gian mạng không chỉ là nhu cầu tự thân của mỗi người dân mà còn là yêu cầu cấp bách để bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ trong tình hình mới.
Để không bị cuốn vào “ma trận” thông tin hỗn loạn trên không gian mạng, mỗi cán bộ, đảng viên và người dân cần trang bị cho mình những kỹ năng cần thiết, coi đó như một “lá chắn mềm” bảo vệ bản thân và cộng đồng.
Trước hết, phải biết kiểm chứng nguồn tin. Khi tiếp cận với các thông tin trên không gian mạng, người sử dụng cần kiểm chứng cơ sở nguồn tin, xem thông tin đó đến từ nguồn nào. Nếu đến từ một người lạ, thông tin không rõ ràng, cần cảnh giác, có thể xem mục giới thiệu để kiểm tra. Người sử dụng chỉ nên thực sự tin tưởng, chia sẻ thông tin từ những nguồn chính thống, thông tin đã được kiểm chứng.
Nếu người đăng tải, tán phát thông tin không dẫn nguồn, có thể tự tìm nguồn bằng những “từ khóa” trong nội dung đó bằng tiếng Việt hoặc tiếng nước ngoài. Đối với thông tin trên trang web, có thể sử dụng công cụ của các nhà cung cấp dịch vụ (như Fact Check Explorer của Google, International Fact-Checking Network - IFCN hoặc Snopes) để kiểm tra tính xác thực.
Để kiểm tra, người sử dụng có thể copy đoạn văn bản trong bản tin mà mình đang nghi ngờ làm từ khóa tìm kiếm, sau đó paste vào thanh kiểm tra trên công cụ Fact Check Explorer. Lập tức, một quá trình được gọi là Claim Review (yêu cầu đánh giá) dựa trên thuật toán AI của Google sẽ được triển khai. Kết quả trả lại sẽ là các bài báo, mẩu tin liên quan nhằm giúp bạn xác thực mức độ đáng tin cậy của thông tin. Đối với các video clip trên YouTube, có thể kiểm tra mô tả kênh đang phát video, quy mô của kênh và các liên kết đến những trang truyền thông xã hội khác, để xem kênh này có đáng tin hay không.
Hai là, tên miền. Tên miền của trang web giả mạo thường được đặt rất giống với trang web thật, đôi khi chỉ khác nhau ở một hoặc một vài ký tự nhỏ khó nhận ra. Để kiểm tra, trước tiên hãy kiểm tra phần top-level domain (tên miền cấp cao nhất) của trang đó. Top-level domain chính là phần sau cùng của một tên miền internet. Trên thực tế, một số top-level domain thường gặp là com, info, net, org... Đây là những top-level domain phổ biến nhất trên internet vì bất cứ cá nhân hoặc tổ chức nào cũng có thể mua và sở hữu những tên miền này. Vì thế, phải thật cẩn trọng với tin tức từ những trang web kết thúc bằng đuôi này. Đối với đuôi org, tuy là tên miền dành cho các tổ chức phi chính phủ hoặc phi lợi nhuận nhưng cũng nên cảnh giác, bởi những trang này có thể đăng tải thông tin vì mục đích riêng của tổ chức đó mà không hoàn toàn cung cấp thông tin khách quan.
Thông thường nguồn phát của thông tin xuyên tạc, giả mạo là những trang mạng có tên miền nước ngoài (.com, .org), không có đuôi tên miền Việt Nam (.vn). Các trang mạng chính thống của cơ quan tổ chức Nhà nước có tên miền quốc gia (.vn) và có địa chỉ, thông tin đăng ký cụ thể rõ ràng trên trang.
Đối với các trang mạng xã hội của các cơ quan, tổ chức chính thống, thường đã được đăng ký với nhà cung cấp dịch vụ và được cung cấp dấu bản quyền (dấu tích xanh). Người sử dụng nên quan sát và phân biệt rõ các trang mạng xã hội chính thống và các trang giả mạo. Ngoài ra, có thể thực hiện tìm kiếm nhanh trên Google về tên miền của các trang web này và kết quả đầu tiên xuất hiện sẽ cung cấp cho bạn địa chỉ chính xác cuar trang web.
Ba là, đường dẫn/liên kết. Khi người dùng phát hiện đường dẫn tới trang web giả mạo hoặc trông gần giống với địa chỉ/đường dẫn của một trang web chính thống, nội dung đăng tải gần như chắc chắn là giả. Thực tế nhiều trang tin giả tạo nên một liên kết gần giống với nguồn tin gốc, chỉ khác biệt ở một số thay đổi nhỏ (như thiếu hoặc thừa ký tự) nhằm giả dạng trang web có tin gốc đó. Để phân biệt, người dùng cần tỉnh táo xem xét mọi liên kết mình truy cập và so sánh giữa trang chính thống và các trang giả mạo để nhận biết sự khác biệt.
Bốn là, tiêu đề, tác giả đăng tải thông tin. Hình thức của những thông tin sai sự thật thường hay bị lối chính tả hoặc bố cục lộn xộn, các hình ảnh, video clip thường bị chỉnh sửa, cắt ghép, thay đổi nội dung, thời gian của sự kiện... Người sử dụng cần chú ý kiểm tra chéo thông tin với các trang web uy tín khác, hãy lọc từ khóa trong tin tức và thực hiện truy vấn tìm kiếm từ khóa với một (vài) trang tin uy tín/tờ báo chính thống, sau đó kiểm tra xem tin tức đang phân vân có được các trang web này đăng tải hay không, cũng như mức độ chính xác về nội dung. Có thể thông qua các công cụ tìm kiếm các tin, bài viết trên các trang chính thống, uy tín có nội dung tương tự để đối chiếu hoặc tham vấn của các chuyên gia trên từng lĩnh vực.
Năm là, nội dung thông tin đăng tải. Cần dựa vào nội dung thông tin đăng tải để xác định rõ quan điểm đó là đúng, chính thống hay quan điểm sai trái, thù địch. Cần phân biệt các quan điểm sai trái, thù địch với những ý kiến của cán bộ, đảng viên và Nhân dân khác với quan điểm, đường lối của Đảng để xác định thái độ và phương pháp đấu tranh phù hợp.
Có thể thấy, nếu kỹ năng nhận diện là “lá chắn” thì đấu tranh, phản bác chính là “thanh gươm” để vô hiệu hóa các thông tin, luận điệu sai trái, thù địch. Đây không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan chức năng, lực lượng chuyên trách mà còn là nghĩa vụ của mỗi cán bộ, đảng viên và người dân. Trước hết, cần chủ động cung cấp thông tin chính thống, kịp thời để “lấy cái đúng, dẹp cái sai”, tránh để khoảng trống thông tin bị kẻ xấu lợi dụng. Song song với đó, mỗi tổ chức, cá nhân phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, kiên quyết lên tiếng phản bác khi bắt gặp thông tin xuyên tạc, sai sự thật, không im lặng hay thờ ơ để chúng tự do lan truyền. Thứ hai, cần tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là trên không gian mạng: lời nói, bài viết, hành động đúng mực, chuẩn mực sẽ là minh chứng sống động, thuyết phục để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Thứ ba, trách nhiệm đấu tranh còn đòi hỏi sự phối hợp giữa cơ quan báo chí, truyền thông và người dân nhằm lan tỏa giá trị tích cực, củng cố niềm tin xã hội, đồng thời kiên quyết xử lý các tổ chức, cá nhân phát tán thông tin xấu độc. Cuối cùng, mỗi người dân cần thể hiện bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm cộng đồng, coi việc phản bác thông tin sai trái không chỉ để bảo vệ mình, mà còn là góp phần giữ vững độc lập dân tộc, ổn định xã hội và con đường phát triển của đất nước. Có thể khẳng định, trách nhiệm đấu tranh, phản bác chính là hành động thiết thực để mỗi người dân là một chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng - văn hóa trong kỷ nguyên số.
Kiều Ninh